Dönüşümün Tek Yolu

Arif’in kafeye girip Sedat’ın karşısına oturup çayının içine bir ince tel çubuk atması tek çırpıda oldu. “Yine muzırlığın üstünde be kardeşim.” diyen Sedat’ın gözü çayındaki tele takıldı. Şaşkınlıkla telin bir ataç halini alışını izliyordu. Sedat’ın “Arif, hayırdır sihirbazlığa mı merak saldın? Bu nasıl bir şey böyle?” demesiyle, fizikçi Arif işin aslını anlattı...

Hafızalı metal alaşımı: Nitinol ;)

60 yıl önce bulunmuş olan Nitinol (veya Niti), Nickel ve Titanium’dan oluşan bir metal alaşımıdır. Bu alaşım 350-450 derece arası bir ısıda kalıcı bir şekil alır. Soğuduktan sonra şekli bozulduğunda tekrar az bir ısıyla aynı şekli alabilir. 

Elastikliği ve darbelere dayanıklı olması en önde gelen özelliklerindendir. Bu sebeple, doku ve kemik kaynamaları ve diş teli gibi birçok tıbbi durumlarda kullanılır.

Bir metal alaşımına özenmek

İlginç olan bu alaşımın birçok hayatî durumda işe yarıyor olması. Kafatası kemiklerinin ve omurganın sabitleştirilmesinde, diş implantlarında, hatta daralan damarların açılmasında bile kullanılıyor. 

İnsan da, bu alaşım gibi, tek hamlede “dönüşebilseydi” keşke… kötü alışkanlıklarını tek çırpıda atıverseydi. Fakat bu tel gibi her seferinde eski haline dönmek için sıcağa girme fikri pek hoş gelmiyor. Pişmanlığın acısı insana yetiyor. Doğru olanı ona hatırlatıyor. 

Doğruyu hatırlatıcı pişmanlık 

Hepimizin hatalarımızdan pişman olduğu yerler vardır. Yaptıktan sonra içimizi daraltan, “keşke yapmasaydım”, “demeseydim” dediğimiz durumlar vardır. Peki bizi sıcağa sokarcasına eski halimize döndürmek isteyen bu hal nedir? 

İnsanda vicdan denen mekanizma vardır. Hata yaptığında doğruyu hatırlatır. Bir bilgisayar sistemine yanlış bir bilgi girildiğinde duraksaması gibi. 

Baktığımızda o durumlar, hep çocukken öğretilen doğrular veya hayatta bedelini ağır ödeyerek aldığımız derslerdir. Mesela yoklukta büyüdüysek, bugün elimizdekilerin kıymetini biliyoruz. Veya büyüklere hürmeti öğrenmişsek, yetişkin olunca da yaşlılara hürmetli oluyoruz. 

Ama buna rağmen hata yapabilir miyiz? Evet. 

İnsan değişebilen varlık 

Saksıda çiçek alırız fakat solabilir. Yoğurt mayalarız ama ekşiyebilir. Kıyafet alırız, yüksek ısıda yıkadıktan sonra daralabilir. Elimizin altındaki eşyalar gibi bizler de her an değişebiliyoruz. Alışkanlıklarımız farklılaşıyor. 

İnsanoğlu da Nitinol gibi esnek aslında. Mayasında hata yapmak var. Her an bozulup, her an da toparlayabiliyor. 

Ama, aynı zamanda Nitinol gibi acılara, baskılara dayanıklı olabiliyor insan. Bir zorluk ile karşılaştığında doğru tepki de verebilir. Deneyimsel Tasarım Öğretisi bu durumlara “baskı” veya "sınav" diyor. 

Peki insan nasıl baskıya dayanıklı olabiliyor?

Baskıya karşı insan  

Hayatta karşımıza çıkan her sınav bizi iki seçim arasında bırakıyor: 

Yalan söylemek veya doğru söylemek, 

Çalışmak veya tembellik yapmak, 

Alttan almak veya kızmak, 

Tutumlu olmak veya israf etmek...

İnsan eğer kolay kolay iyi bir davranışından vazgeçmiyorsa o konuda “baskıya dayanıklı” demektir. 

İnsan nefes aldığı ilk andan son anına kadar hatasız kalacak değildir. Herkesin güçlü olduğu ve zayıf olduğu noktalar vardır. Buna göre de hayat devam ederken bizden bir hamle bekler. "Doğru mu yapacaksın yanlış mı?" diye bakar. 

İnsan ne kadar bozulduysa o kadar zor toparlanır.

Ortaokulda bir çocuk düşünelim. Öğretmenine bir konuda yalan söylemiş. Sonra bundan dolayı huzursuz olmuş. Gitmiş, öğretmenine işin doğrusunu anlatmış, ve  özür dilemiş. Ama ne kadar utanmış. O an yok olmak istemiş. Eğer yalan söylemeyi adet haline getirmiş olsaydı geri dönmesi daha zor olacaktı. Yalandan geri dönme, özür dileme ve utanç duyma bedelleri; çok daha ağır gelecekti. Çünkü kişi hatasını büyüttükçe geri dönüşü daha da zorlaşır ve bu ürkütücüdür. İnsan bunu bildiğinde, ona göre nerede frene basacağını ve geri döneceğini akıl edebilir. Yani, "baskıya dayanıklı" olur.  

Bedel: İnsanın şifası 

Peki, insan zaafına yenik düşüp hata yapıp pişman olduktan sonra nasıl hatasından geri döner? Yani, insan nasıl toparlanır?

İnsan, ancak vicdan denen mekanizmaya kulak verirse hatasından dönmek ister. Yaptığının hata olduğunu kabul ettiğinde acı duyar ve bir pişmanlık yaşar. Ardından o hatayı düzeltecek bedeli öderse toparlar. Tıpkı sıcak suya giren atacın düzelmesi gibi. 

Yani, insan ancak dönüşümün tek yolu olan ”Bedel” ile toparlanır ve hedefi doğrultusunda dönüşmüş olur. 

Peki sen ne kadar baskıya dayanıklısın? 

Bozulduğunda ne kadar hızlı toparlanıyor ve dönüşüyorsun? 

&

Deneyimsel Tasarım Öğretisi, gerçeklikle beslenen bir strateji ilmidir.

Deneyimsel Tasarım Öğretisi; insanın gerçek amacını amaç edinmiştir…

Kim Kimdir ile başlayan, İlişkilerde Ustalık ve Başarı Psikolojisi ile devam eden programları; insanların kendi dünlerine göre daha mutlu ve daha başarılı olmalarına katkı sağlar.

"İnsanoğlu, yeryüzünde var olduğundan beri, 

En büyük dostu ve düşmanı hiç değişmedi. 

Aynadaki kişi...

Tek başına neler yapabileceğini keşfet!" 

Yahya Hamurcu